Ona tili o‘qitishning dolzarb muammolari va ularning yechimlari

Ona tili o‘qitishning dolzarb muammolari va ularning yechimlari

Maqolada ona tili fanini o‘qitishning ayrim muammolari va ularning yechimi bo‘yicha ba’zi takliflar ilgari surilgan.

Birinchi Prezidentimiz I. Karimov o‘zining “Yuksak ma’naviyat—yengilmas kuch” asarida milliy tilimiz haqida shunday yozgan edilar:

“Ma’lumki, o‘zlikni anglash, milliy ong va tafakkurning ifodasi, ajdodlar orasidagi ruhiy-ma’naviy bog‘liqlik til orqali namoyon bo‘ladi. Jamiki ezgu fazilatlar inson qalbiga ,avvalo, ona allasi, ona tilining betakror jozibasi bilan singadi. Ona tili—bu millatning ruhidir”.

Milliy ruh bag‘ishlovchi o‘sha allani aytuvchilarni ham biz—ustozlar o‘qitamiz-ku. Uni maromiga yetkazib, so‘zini marjondek terib, ma’nosiga tushunib aytish uchun ham bilim kerak. Ana shu bilimning tamal toshi esa ona tilini qay darajada o‘qitilishiga borib taqaladi. Ota-ona bilimli, ya’ni ma’naviyatli bo‘lsa, farzandiga ham to‘gri tarbiya bera oladi. Bugungi kunda bilimga chanqoq o‘quvchilar soni ortib bormoqda. Avvalo, ularga o‘z ona tilimizni mukammal orgatishimiz lozim. Ayniqsa, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Davlat tili haqida”gi Qonuni qabul qilinganligining o‘ttiz yilligini keng nishonlash to‘g‘risidagi qarori o‘zbek tiliga bo‘lgan e’tiborning yuksak namunasi bo‘ldi , desam adashmagan bo‘laman. Shu bilan birga ona tilini o‘qitishdagi muammolarning hal bo‘lishiga ham umid uyg‘otdi.
Ona tili o‘qitishdagi asosiy muammolardan biri sinfda o‘quvchilar sonining ko‘pligi, chunki o‘quvchining uy ishini, sinf ishini tekshirishga vaqt yetmaydi. Ona tilini barcha fanlarning onasi, deb hisoblayman. Ona tilini bilgan o‘quvchi o‘z-o‘zidan boshqa fanlarni ham o‘zlashtira oladi. O‘quvchilarning bog‘lanishli nutqlarini rivojlantirishga ham alohida e’tibor qaratish lozim. Masalan,5-sinf o‘quvchilarining ko‘pchiligi tayyor berilgan so‘zlarni bog‘lab gap tuza olmaydi. Poydevorni mustahkamlashni quyidan boshlashimiz kerak. Boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari uchun ham vaqt masalasi muammo tug‘diradi. Darsdan so‘ng yoki to‘garaklarda shug‘ullanish mumkin. Lekin o‘quvchining yangi darsga bo‘lgan qiziqishidan o‘rnida foydalanib qolish kerak, deb o‘ylayman. Dono xalqimiz “Temirni qizig‘ida bos”, “Qolgan ishga qor yogar”, deb bejiz aytishmagan. Bu bilan biz bahona izlash niyatidan yiroqmiz. Har tomonlama puxta bilim berish uchun harakatdan to‘xtab qolganimiz yo‘q. Masalan,5-sinf ona tili darsligidagi 14-mashqda “Boshqotirma”ning javobini topib, a harfining aytilishi va yozilishiga diqqat qilish topshirilgan. 1. ”Damas” , “Tiko”, “Neksiya” ishlab chiqaradigan zavod: Asaka. 2. Husanning akasi:Hasan. 3. Ish-harakat. 4. Urishqoq xo‘roz:dakan. Shunga o‘xshash mashqlarni to‘g‘ri javobi bilan solishtirib tekshirish mumkin. 38-mashqning bajarilishi: Mening 10ta daftarim bor(mavjudlik ma’nosi). Sen tezroq darsga bor(harakat ma’nosi). Tandirga o‘t yoq(harakat). Hamma yoq obod bo‘lmoqda(joy, makon ma’nosi). U sira sir saqlay olmaydi(mavhum ot). Ko‘rpani yaxshilab sir(harakat). Tomdan tush(harakat). Ukam qo‘rqinchli tush ko‘rdi(ot). Bu bilan o‘quvchi o‘z xatosini anglashni , o‘z-o‘zini baholashni o‘rganadi. Lekin hamma uy vazifalarini tekshirishda bunday qila olmaymiz. Chunki matn, hikoya va gap tuzish topshiriqlarini tekshirish jarayonida imlo, ishora va uslubiy xatolarini izohlab, tushuntirib ketish kerak. Bu muammolarning yechimiga kelsak, ona tili darslarini bo‘lib o‘qitsak, degan taklifni bermoqchiman. Aynan shu taklifni 20 yil oldin bildirganimda, bir o‘qituvchi “O‘z tilini ham bo‘lib o‘qitadimi?” deya istehzoli javob bergan edi. Bo‘lib o‘qitish degani tilni yarimta qilish degani emas-ku. Bu masalaga o‘z tilimizni mukammal o‘rgatish, ta’lim sifatini oshirish maqsadida yondoshsak, to‘g‘ri bo‘lar edi.

Bo‘stonova Gulchehra Baliqchi tumanidagi 44-maktabning ona tili va adabiyot fani o‘qituvchisi.


В статье представлены некоторые проблемы обучения родному языку и некоторые предложения по их решению.

Первый Президент нашей страны И.Каримов писал о нашем национальном языке в своей книге «Высокая духовность – непобедимая сила»:

«Известно, что язык есть выражение самосознания, выражение национального сознания и мышления, духовная связь между предками. Все добродетели впитываются в человеческое сердце, прежде всего неповторимым обаянием богини-матери, родным языком. Родной язык – это душа нации».

Мы, учителя, также учим тех, кто говорит на том же национальном языке. Также требуется знание, чтобы привести его в ритм, собрать его слова, как жемчужину, и понять его значение. И краеугольный камень этих знаний зависит от уровня преподавания родного языка. Если родитель образованный, то есть духовный, он сможет правильно воспитать своего ребенка. Сегодня растет число студентов, жаждущих знаний. Прежде всего, нам нужно научить их родному языку в совершенстве. В частности, ярким примером внимания к узбекскому языку стало решение Президента Республики Узбекистан широко отметить тридцатилетие принятия Закона «О государственном языке». В то же время это вселяло надежду на то, что проблемы обучения родному языку будут решены.
Одной из основных проблем в обучении родному языку является большое количество учащихся в классе, так как не хватает времени на проверку домашнего задания ученика, работу в классе. Я считаю родной язык матерью всех наук. Учащийся, знающий родной язык, может изучать другие предметы самостоятельно. Особое внимание следует уделить развитию связной речи учащихся. Например, большинство пятиклассников не могут связать готовые слова. Начинать укрепление фундамента нужно снизу вверх. Время также является проблемой для учителей начальной школы. Вы можете заниматься после школы или в клубах. Но я считаю важным воспользоваться интересом ученика к новому уроку. Недаром наши мудрецы говорят: «Держи утюг в тепле», «На остальную работу пойдет снег». При этом мы далеки от поиска оправдания. Мы не прекращали попыток предоставить исчерпывающие знания. Например, в упражнении 14 учебника родного языка для 5 класса вас просили найти ответ на «Ребус» и обратить внимание на произношение и написание буквы а. 1. Дамас, Тико, Нексия завод: Асака. 2. Брат Хусана: Хасан. 3. Действие. 4. Боевой петух: дакан. Подобные упражнения можно сверить с правильным ответом. Упражнение 38: У меня есть 10 тетрадей (имеется в виду существование). Вы идете в класс быстрее (имеется в виду действие). Нет огня в печи (движение). Все улучшается (имеется в виду место, пространство). Он вообще не умеет хранить секреты (абстрактная лошадь). Закрепите одеяло (переместите). Сон с крыши (движение). Моему брату приснился кошмар (лошадь). Таким образом, ученик учится понимать свои ошибки, оценивать себя. Но мы не можем сделать это, проверяя все домашние задания. Потому что в процессе проверки заданий по тексту, рассказу и предложению орфографические, знаковые и методические ошибки нужно объяснять и объяснять. Чтобы решить эти проблемы, я хотел бы предложить, чтобы мы преподавали уроки родного языка отдельно. Когда я сделал это предложение 20 лет назад, один учитель спросил: «Он преподает свой родной язык?» — саркастически ответил он. Обучение наизусть не означает сокращение вдвое языка. Правильно было бы подойти к этому вопросу, чтобы в совершенстве учить наш язык и повышать качество образования.

Бостонова Гулчехра – учитель родного языка и литературы в школе № 44 Балыкчинского района.

Telegramda o‘qish

Понравилась статья? Поделиться с друзьями:
BAXTIYOR.UZ

;-) :| :x :twisted: :smile: :shock: :sad: :roll: :razz: :oops: :o :mrgreen: :lol: :idea: :grin: :evil: :cry: :cool: :arrow: :???: :?: :!: