Ertakterapiya orqali bolaga ta’sir etish usullari

Ertakterapiya orqali bolaga ta’sir etish usullari

Ertakterapiya bu bolani ertaklar orqali tarbiyalash va davolash metodidir.

Ertakterapiya va ertakning tarbiyadagi o‘rni

Ertakterapiya atrof-muhit bilan o‘zaro munosabatni mukammallashtirish hamda emotsional buzilishlarni to‘g‘rilashda foydlaniladigan usuldir.

Ertaklar bolaga umid beradi. Bola qanchalik Yangi yil kechasi sovg‘a olib keladigan Qorboboga ishonsa, u shunchalik hayotga optimist ko‘z bilan qaraydi.Ertaklar orqali biz bolani tarbilaymiz,uningichki dunyosini boyitamiz,qalbini davolaymiz,hayot haqida bilib beramiz,xayolini o‘stiramiz.

Haqiqiy ertakning asosiy belgisi bu — uning yaxshilik bilan tugashidir.Bu bolaga psixologik himoyalanganlik tuyg‘usini beradi.Ertaklarda nimaiki sodir bo‘lmasin,yaxshilik bilan yakun topadi,ertak qahramonlarining boshiga tushgan barcha sinovlar ularni yanada kuchli va aqlli qiladi.Boshqa tomondan, bola yomon xatti-harakatlarni amalga oshirgan qahramonlarning, albatta, qilmishlariga yarasha jazo olishlarini ko‘radi.Barcha sinovlardan mufaqqiyatli o‘tgan,o‘zining barcha ijobiy xislatlarini namoyon qilgan qahramonlarning esa albatta mukofotlanishiga amin bo‘ladi.Ana shunda hayotning asosiy qonuni yaqqol ko‘rinadi: Sen hayotga qanday munosabatda bo‘lsang, u ham senga shunday javob qaytaradi.

Korney Ivanovich Chikovskiy shunday yozgan edi: ,, Menimcha ertakning maqsadi bolada birovning g‘am-tashvishi uchun qayg‘urish, o‘zganing shodligi uchun xursand bo‘lish,begona insonning taqdirini xuddi o‘ziniki kabi boshdan o‘tkazish kabi insoniylikni qanday bo‘lmasin tarbiyalashdan iboratdir’’. E’tibor bering-a, bu yerda ikki insonning o‘zaro bir-birini tushunishi,bir-biriga g‘amxo‘rlik qilishi haqida gap bormoqda.

Ertaklarga o‘z ijodida jahon psixologlaridan E.Fromm,E.Bern,E.Gordner, I.V.Vajkov,M.Osorina,E.Lisina kabi psixologlar murojaat qilganlar.

Ertaklardan bolalar adolat va adolatsizlik haqida o‘zlarining ilk tasavvuriga ega bo‘ladilar. Ertak bolaning murakkab hayotiy muammolarini hal qilish usullarini ongida saqlab qolishga va qayg‘urishgamajbur qiladi.Bunda hayotga qarama-qarshi kuchlarning to‘qnash kelishi va ularni hal qilish borasidagi tajriba ortib boradi hamda ijodiy tasavvur rivojlanadi.

Aynan xotira bilan uyg‘ulashgan tasavvur bolaga hayotda shu kabi muammolarga duch kelganda qisqa vaqt ichida to‘g‘ri va samarali yechimni topishga imkon beradi.Ertak esa qahramonlarning xatt-harakatlarini misli ko‘rilmagan holatlarda aks ettiruvchi, ammo bolaning xotirasi va ongiga eng asosiy, ba’zan esa ilojsizdek tuyulgan, qiyin holatlarning ham baribir yechimi bor, degan tushunchani singdiruvchi hayotning o‘zidir.Hayotda boshi berk ko‘chalar bo‘lmaydi.Ko‘pincha inson shunchaki, ulardan chiqib ketishga tayyor bo‘lmaydi.

Ertakterapiya bolaga nima beradi?

1.Ertakterapiya yordamida xayol,ijodiy tasavvur rivojlanadi,ko‘ngil xotirjamligiga erishiladi.

2.Bola o‘zgalar xatti-harakatlarini tahlil qilishni va bu bilimlarini o‘z xatti-harakatlarida qo‘llashni o‘rganadi.

3.Guruhdagi muloqot orqali ishtirokchilar o‘rtasida kommunikativ aloqa o‘rnatiladi.

4.Ertakterapiya kattalarga ham o‘z fobiya,qo‘rquvlarini yengishga yordam beradi,ulardagi agressivlik va xavotirlikni kamaytiradi.

Ertaklar orqali biz bola qalbidagi muammolarni ochishimiz va yechishimiz mumkin.Bunday ertaklar terapevtik ertaklar deb nomlanadi.

Ko‘pincha ertakalar kechqurun uyquga yotishdan oldin aytiladi,sababi bola bu paytda tinch bo‘lib,bu aynan unga ta’sir o‘tkazish uchun qulay paytdir. Shuning uchun kechqurun yaxshilik bilan tugaydigan pozitiv mazmunli ertaklar aytib berish kerak.Shuningdek, oila davrasida, kattalarning muhokamasi bilan tinglangan ertaklar muammoni hal qilishga,korreksiyalashga zamin yaratadi. Ertaklar bolani ulg‘aytiradi.Birinchi navbatda ertakni bolaga bajonidil aytib bermoq lozim,shunda xalq ijodidan bola ko‘proq narsa oladi. Ertak aytish jarayonida bola ruhan xotirjam, muhit tinch bo‘lsa, samarasi yaxshi bo‘ladi.

Bolaga ertak aytib berayotib unga quyidagi savollarni berishingiz mumkin:

1.Bu ertak nima haqida?

2.Ertak qahramonlari qanday sifatlarga ega? Ular kimga o‘xshaydilar?

3.Nega ertak qahramonlari bunday xatti-harakatlarni amalga oshiradilar? Bu nima uchun kerak?

4.Bosh personaj qiyin vaziyatlardan qanday chiqib ketadi? Buni uning o‘zi uddalaydimi yoki unga bu ishda kimdir yordam beradimi?

5.Qahramonlarning xatti-harkatlari atrofdagilarga nima beradi – quvonchmi,qayg‘umi? Qahramonlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar qanday?

6.Ertak, uning ayrim qismlari qanday tuyg‘ularni uyg‘otadi?

Bolalar uchun ertaklar ularning xayolini,mantiqiy va obrazli tafakkurini rivojlantirib,nutqini o‘stiradi. Ertaklar xavotirlikni yo‘qotib,o‘ziga ishonchni orttiradi.N.L.Kryajeva qizg‘anchiq,egoist bolalarga — ,,Baliqchi va baliq’’haqidagi ertakni, qo‘rqoq bolalarga — ,,Qo‘rqoq quyonlar’’ haqidagi ertakni, ishonuvchanlariga ,,Buratinonaning sarguzashtlari’’ni, qaysar bolalarga ,,No‘xat ustidagi malika’’ ertagini,tinib-tinchimas bolalarga esa ,,Etik kiygan mushuk”ertagini aytib berishni taklif qiladi.

Xuddi shunday mazmundagi ertaklar o‘zimizning o‘zbek xalq ertaklari orasida ham uchraydi. ,,Zumrad va Qimmat’’ertagi bolalardagi erinchoqlik va dangasalikka, ,,Ur to‘qmoq’’ ertagi yolg‘onchilikka, ,,Susambil’’ ertagi noahillikka qarshi kurashadi.Bunday misollarni yana ko‘plab keltirish mumkin.Barcha ertaklar tarbiyaviy ahamiyatga ega bo‘lib,bola qalbiga ezgulik urug‘ini sochadi.

1-1,5 yoshdagi bolalar uchun ertak mazmuni tushunarsiz bo‘lishi mumkin,lekin ertakdagi ,,bobo‘’, ,,buvi’’, ,,sichqoncha’’ kabi so‘zlar biroz tanish bo‘lib,bu ertakni bola uchun qiziqarli qiladi hamda uyqu oldidan aytib berish uni tinchlantiradi. 3yoshdan keyin bolada obrazli tafakkur shakllana boshlaydi,u endi tasavvur qila oladi.Ularga endi murakkabroq mazmundagi sehrli ertaklarni taklif qilish mumkin.

Ota-onalarga maslahatlar:

1.Ota-onalar farzandiga ertakni o‘qib emas,balki aytib bersalar maqsadga muofiqdir.Chunki bu ota-onaga dilbandining ertakga qanday munosabat bildirganligini kuzatish imkonini beradi. Qolaversa, ota-ona farzandi bilan birgalikda ertaklar olamiga sayr qiladi, bu esa bolaning unga yolg‘iz sayohatidan ko‘ra avzaldir.

2.Bolalar o‘zgalar tomonidan tasvirlangan obrazlarni yaxshiroq qabul qilish qobiliyatiga ega.Shuning uchun farzandingizga ertak aytib berish chog‘ida unda yozilgan barcha manzaralarni tasvirlab berishga harakat qiling.

3.Bolangizga ertakni o‘zi tanlash imkonini bering.Agar u o‘n martalab ,,Qizil qalpoqcha’’ haqida eshitishni xoxlasa,demak bu bekorga emas.Bu ertak uning ongi shakllanishiga nimadir bermoqda,unda qandaydir jarayon sodir bo‘lmoqda.

4.Muhim bo‘lgan yana bir qoida – bolaga ertaning chuqur ma’nosini tushuntirib bermaslik karak.Aks holda ertak o‘ladi — o‘z ahamiyatini yo‘qotadi va undan hech qanday naf bo‘lmaydi.

5.Xalq ertaklariga iloji boricha tuzatish va o‘zgartirishlar kiritmaslik kerak,aynisa real hayot bilan bog‘liq bo‘lgan.Bu o‘zgartirishlar bolaning ertaklar olamini qabul qilishida qiyinchilik tug‘diradi.

Ertakterapiyaning maqsadi va vazifasi

Ertakterapiyaning maqsadi va vazifasi bolalardagi agressivlik kayfiyatini yo‘qotish, o‘z-o‘zini emotsional boshqarish va o‘zgalar bilan ijobiy munosabatni rivojlantirishdir.Buning uchun ertakterapiya soddaligi va bolalarning ertakka bo‘lgan qiziqishi tufayli ular uchun tushunarli bo‘lgan ertak uslubi va bolalar bilan ishlash yo‘llaridan foydalaniladi.

Har bir bolabir yoki boshqa ertakni o‘zicha tushunadi va qabul qiladi.Shuning uchun bir ertak unda kata ta’surot qoldiradi,boshqasi esa uning his-tuyg‘ularini qo‘zg‘atmay, yonidan o‘tib ketadi.Lekin bu ,, Hayotiy vaziyatlar daftarchasi yana bir katakchaga ko‘paymadi’’ degani emas, u shunchaki bola bu kabi muammoga,masalan, kuyov va qaynona,kelin va qaynona o‘rtasidagi tanlov muammosi,biror bir muhim va aziz narsasini yo‘qotish yoki o‘g‘irlatish va hokazolarga duch kelmaguncha ta’sir kuchiga ega bo‘lmaydi.

Ertak nafaqat insonning ongiga, balki ongostiga ham ta’sir qiladi, ,,ajdodlar xotirasi’’ga yoki genetik xotiraga tayana olar ekan, syujetning murakkabligidan qo‘rqish kerak emas. Xatti-harakatdagi emotsional salbiy o‘zgarishlarni to‘g‘rilashga qaratilgan ertaklarda syujetni chuqur anglash emas,balki insonlarning o‘zaro munosabatlarini, ularning ko‘rsatgan qahramonliklarini, u yoki bu tanlovning natijasini, o‘zining ma’lum bir vaziyatga shaxsiy munosabatini, o‘zining shaxsiy xayoti bilan o‘zaro aloqalarini voqea va qahramonliklari yordamida eshitayotgan,o‘qiyotgan insonning qalbidadir. Buni hisobga olish zarur, zero ko‘p holatlarda ota-onalar o‘zlarining shaxsiy qo‘rquvlarini bolaning qo‘rquvi deb ta’kidlaydilar. Hayotiy qo‘rquv kabi o‘lim oldidagi qo‘rquv ham nafaqat bolalarga, aksincha, bolalardan ko‘ra,ko‘proqota-onalarga xos bo‘ladi. Shu bilan birga bu hayotda o‘z o‘rnini topmaslik qo‘rquvi,turmush o‘rtog‘ini yo‘qotish oldidagi qo‘rquv, oilaning buzilishidan qo‘rqish, ishda obro‘-e’tiborga ega bo‘lmaslikdan qo‘rqishdir… Bu siz bilan bizning qo‘rquvimiz, ularni bolalarimizniki deb hisoblash kerak emas.

Xulosa

Xulosa o‘rnida shuni aytish mumkinki,bola xatti-harakatidagi emotsional buzilishlarni, albatta o‘yinlar,o‘yinchoqlar bolaning tasviriy faoliyati, musiqa, teatr va umuman aytganda san’at yordamida ham to‘g‘rilasa bo‘ladi.Lekin, bolalar uchun eng tushunarli va sevimli usul bu – ertakdir.To‘g‘ri tanlangan ertak yordamida boladagi ko‘plab muammolar – qo‘rquv,injiqlik kabilarni yo‘qotish, bolada qat’iyat va irodani shakllantiradi.Ertaklarni faqatgina psixologik terapiyadagina qo‘llamay, balki oila davrasida muntazam qo‘llash bolalik davridagi eng iliq hislarni bola xotirasida muhrlashga imkon beradi.Ertaklar bolaning muammolaridan kelib chiqqan holda tuzilishi,ertak terapiyasini o‘tkazish mobaynida bolaning har bir xatti-harakatiga ahamiyat berib borilishi lozim.Bolaning individual xususiyatlaridan kelib chiqqan holda ertakni qabul qilish darajasini muntazam kuzatib borish lozim.

 

Jalgasbaeva Aynura, Xorazm viloyati Gurlan tumani,
25-maktab amaliyotchi psixologi.

 


Сказкотерапия – это метод воспитания и лечения ребенка с помощью сказок.
Сказкотерапия и роль сказок в воспитании.
Сказкотерапия – это метод, используемый для улучшения взаимодействия с окружающей средой и коррекции эмоциональных расстройств.
Сказки дают надежду ребенку. Чем больше ребенок верит в Деда Мороза, который в новогоднюю ночь приносит подарки, тем оптимистичнее он смотрит на жизнь Через сказки мы воспитываем ребенка, обогащаем его внутренний мир, лечим сердце, познаем жизнь, развиваем воображение .
Главная особенность настоящей сказки в том, что она хорошо кончается. Она дает ребенку чувство психологической защиты. Он видит, что герои, которые действуют, наказываются по делам своим. Герои, которые проходят все испытания и проявляют все свое положительное качества будут вознаграждены.Тогда станет понятен основной закон жизни. : Он ответит вам так же, как вы относитесь к жизни.
Корней Иванович Чиковский писал: «Я думаю, что цель сказки состоит в том, чтобы помочь ребенку погоревать о чьем-то горе, порадоваться чужой радости, пережить судьбу чужого, как свою». lmasin состоит из воспитания’ ‘. Обратите внимание, что здесь речь идет о двух людях, понимающих друг друга, заботящихся друг о друге.
Сказки использовали в своей работе такие психологи, как Э. Фромм, Э. Берн, Э. Горднер, И. В. Вайков, М. Осорина, Э. Лисина.
Из сказок дети получают первое представление о справедливости и несправедливости. Сказка заставляет ребенка помнить и грустить о путях решения сложных жизненных проблем.
Именно память, пробуждающая память, позволяет ребенку в короткие сроки найти правильное и эффективное решение при столкновении с подобными проблемами в жизни, а иногда это кажется невозможным, но именно сама жизнь внушает представление о том, что даже самые сложные ситуации имеют решение, в жизни нет тупиков.
Что дает ребенку сказкотерапия?
1. С помощью эректильной терапии развивается воображение, творческое воображение, достигается душевное равновесие.
2. Ребенок учится анализировать поведение других и применять эти знания в собственном поведении.
3. Между участниками устанавливается коммуникативное общение посредством группового общения.
4. Эрта-терапия также помогает взрослым преодолеть свои фобии, страхи, снизить агрессию и тревожность.
С помощью сказок мы можем обнаружить и решить проблемы в сердце ребенка.Такие сказки называются лечебными сказками.
Часто сказки рассказывают перед сном на ночь, потому что в это время ребенок спокоен, а это как раз лучшее время для общения с ним. Именно поэтому необходимо рассказывать положительно осмысленные сказки, которые хорошо заканчиваются вечером. Сказки заставляют ребенка взрослеть Прежде всего, сказку нужно рассказывать ребенку охотно, чтобы ребенок больше получил от народного творчества. В процессе рассказа ребенок психически спокоен, обстановка спокойная, эффект хороший.
Рассказывая сказку ребенку, можно задать ему следующие вопросы:
1. О чем этот рассказ?
2. Какими качествами обладают сказочные герои? На кого они похожи?
3. Почему сказочные герои совершают такие действия? Почему это необходимо?
4. Как главный герой выходит из сложных ситуаций? Сможет ли он сделать это сам или кто-то поможет ему в этом задании?
5. Что поступки героев дарят окружающим — радость или горе? Какие отношения между главными героями?
6. Какие чувства вызывает сказка в отдельных ее частях?
У детей сказки развивают воображение, логическое и образное мышление, взращивают речь. Сказки снимают тревогу и воспитывают уверенность в себе.Сказку «Принцесса на горошине» рассказывают упрямым детям, а сказку «Кот в сапогах» — упрямым детям.
Сказки подобного содержания можно найти и среди наших собственных узбекских народных сказок. «Изумрудная и Драгоценная» борется с ленью и ленью у детей, «Ур Токмак» борется с ложью, «Сусамбил» борется с невежеством.Таких примеров еще много.Все сказки познавательны.и сеют семена добра в сердце ребенок.
Для детей в возрасте 1-1,5 лет содержание сказки может быть непонятным, но такие слова, как «дедушка», «бабушка», «мышонок» в сказке мало знакомы, и этот рассказ интересен ребенку. …и успокаивать его перед сном. После 3 лет у ребенка начинает формироваться образное мышление, он уже может представлять, им теперь можно предлагать волшебные сказки с более сложным содержанием.
Советы родителям:
1. Родителям рекомендуется рассказывать ребенку историю, а не читать ее, так как это позволит родителю наблюдать, как Дилбанди отреагировал на историю. Кроме того, родитель путешествует вместе с ребенком в мир сказок, что лучше для ребенка, чем путешествие к нему одному.
2. Дети лучше воспринимают образы, изображенные другими, поэтому, рассказывая ребенку историю, постарайтесь описать все сцены, прописанные в ней.
3. Дайте ребенку возможность выбрать сказку.Если он захочет десять раз услышать о «Красной шапочке», то не зря.
4. Еще одно важное правило – не объяснять ребенку глубинный смысл завтрашнего дня, иначе сказка умрет – потеряет свое значение и будет бесполезна.
5. Народные сказки не следует по возможности исправлять или переделывать, особенно в реальной жизни Эти изменения затрудняют принятие ребенком мира сказки.
Цель и функции сказкотерапии
Цель и задача сказкотерапии — устранение агрессивного настроения у детей, развитие самоэмоционального контроля и позитивных отношений с окружающими, способы работы с детьми.
Каждый ребенок понимает и принимает сказку по-своему.То, что книга ситуаций не увеличилась на другую ячейку, не означает, что перед ребенком просто стоит такая проблема, например, проблема выбора между женихом и свекровь, невеста и свекровь, потеря или кража чего-то важного и драгоценного и т. д. не будут иметь силы воздействия, пока с этим не столкнутся.
Сказка воздействует не только на разум человека, но и на подсознание, чтобы не бояться сложности сюжета, пока может опираться на «память предков» или генетическую память. В сказках, направленных на коррекцию эмоционально-негативных изменений в поведении, в центре внимания оказывается не глубокое осмысление сюжета, а взаимоотношения людей, их героизм, результат того или иного выбора, их личное отношение к той или иной ситуации. сердце человека, который слушает, читает, взаимодействует со своей личной жизнью через свои рассказы и героизм. Важно помнить об этом, потому что во многих случаях родители утверждают, что их личные страхи — это страхи ребенка. Подобно страху жизни, страх смерти более характерен не только для детей, но и для большего количества родителей, чем для детей. В то же время это страх не найти места в жизни, страх потерять супруга, страх разрушить семью, страх не иметь репутации на работе… Это наш с вами страх, что мы не должны считать их своими детьми.
Вывод
В заключение можно сказать, что эмоциональные нарушения в поведении детей можно корректировать, безусловно, с помощью игр, игрушек, детской изобразительной деятельности, музыки, театра и искусства в целом.Самый понятный и любимый для ребенка метод – это сказка. С помощью грамотно подобранной сказки многие проблемы у ребенка — потеря страха, капризность и т. д. — формируют у ребенка целеустремленность и волю, вернее, регулярное использование в семейной обстановке позволяет самые теплые чувства детства запечатлеться в памяти ребенка, уровень принятия следует регулярно контролировать.

практикующий психолог школы №25 Гурланского района Хорезмской области .

Telegramda o‘qish

Понравилась статья? Поделиться с друзьями:
BAXTIYOR.UZ

;-) :| :x :twisted: :smile: :shock: :sad: :roll: :razz: :oops: :o :mrgreen: :lol: :idea: :grin: :evil: :cry: :cool: :arrow: :???: :?: :!: