Haydar Xorazmiy haqida ma’lumot

Haydar Xorazmiy (14-asrning oxiri – Xorazm – 15-asrning 1-yarmi) – shoir. Oʻzbek mumtoz adabiyoti namoyandalaridan biri.

Hayoti va ijodi haqida maʼlumot Davlatshoh Samarqandiyning “Tazkirat ush-shuaro”, Alisher Navoiyning “Majolis un-nafois”, “Muhokamat ul-lugʻatayn” asarlari hamda oʻzining “Mahzan ul-asror” dostonida berilgan.
Haydar Xorazmiy asosan Xorazmda yashagan va ogʻir hayot kechirgan. Birmuncha vaqt Hirotda temuriylardan Umar-shayxning oʻgʻli Sulton Iskandar (15-asr) saroyida yashagan. Turkiy va forsiyda sheʼrlar yozgan, devon tuzgan. Nizomiy Ganjaviyning “Mahzan ul-asror” asariga “Gulshan ul-asror” nomi bilan turkiy tilda javob yozib (1409–14), Sulton Iskandarga bagʻishlagan. Asar syujeti va gʻoyaviy yoʻnalishi jihatidan ham Nizomiy dostoniga yaqin, vazni ham bir xil – aruzning sareʼ bahrida yozilgan. Hajmi 639 bayt. Asar Nizomiynikidan farq qilib, avval hikoya, soʻng shu hikoyadan kelib chiqadigan xulosa va fikrlarni umumlashtiruvchi bob bilan taʼminlangan. Haydar Xorazmiy bu asari bilan oʻzbek adabiyotida sheʼriy hikoyani rivojlantirgan. Koʻpchilik hikoyalarida olijanob insoniy fazilatlar targʻib qilingan, mehnat va mehnat ahli ulugʻlangan. Dostonda markazlashgan davlat va odil hukmdor gʻoyasi ilgari surilgan; axloq-odob, mehnatsevarlik, saxiylik, rostgoʻylik targʻib etilgan.
“Gulshan ul-asror” oʻzbek epik sheʼriyati tarixida muhim hodisa va turkiy tildagi axloqiy-falsafiy dostonchilikning yirik namunasi boʻlib, turkiy tilning boyligi, qudrati va koʻrkini namoyish qildi hamda oʻzbek-ozarbayjon adabiy aloqalari rivojiga munosib hissa boʻlib qoʻshildi. Asarning qoʻlyozma nusxalari London, Parij, Vena, Qozon kutubxonalarida, fotonusxalari Oʻzbekiston Fanlar Akademiyasi Sharqshunoslik institutida saqlanadi.

Saviya.uz


Гейдар Хорезми (конец 14 века — Хорезм — 1-я половина 15 века) — поэт. Один из представителей узбекской классической литературы.

Сведения о его жизни и творчестве даны в «Тазкират уш-шуаро» Давлатшаха Самарканди, «Мажолисе ун-нафойс» Алишера Навои, «Мухокамат ул-лугатайн» и его эпосе «Махзан ул-асрар».
Хайдар Хорезми жил в основном в Хорезме и прожил тяжелую жизнь. Некоторое время во дворце Герата жил султан Искандар (15 век), сын Умар-шейха из Тимуридов. Писал стихи на турецком и персидском языках, составил диван. Низами написал отклик на произведение Гянджеви «Махзан ул-асрар» под названием «Гюльшан ул-асрар» на турецком языке (1409-14 гг.) и посвятил его султану Искандару. По сюжету и идейной направленности произведение близко к эпосу Низами, а вес тот же — написано на сари бахр Аруз. Размер 639 байт. В отличие от работы Низами, работа снабжена сначала рассказом, а затем главой, обобщающей выводы и мысли, вытекающие из этого рассказа. Этим произведением Хайдар Хоразми развил поэтический рассказ в узбекской литературе. Многие рассказы пропагандируют благородные человеческие качества, прославляют труд и трудолюбивых людей. В эпосе выдвигается идея централизованного государства и справедливого правителя; поощряются этика, трудолюбие, щедрость и честность.
«Гюльшан ул-асрор» является важным событием в истории узбекского эпоса и прекрасным образцом нравственно-философского эпоса на тюркском языке. Рукописные копии произведения хранятся в библиотеках Лондона, Парижа, Вены, Казани, а фотокопии хранятся в Институте востоковедения Академии наук Узбекистана.

Савия.uz

Telegramda o‘qish

Понравилась статья? Поделиться с друзьями:
BAXTIYOR.UZ

;-) :| :x :twisted: :smile: :shock: :sad: :roll: :razz: :oops: :o :mrgreen: :lol: :idea: :grin: :evil: :cry: :cool: :arrow: :???: :?: :!: