O‘zbek tilshunoslari haqida ma’lumot

O‘zbek tilshunoslari haqida ma’lumot

Qiziquvchilar uchun o‘zbek tilshunos olimlari haqida ma’lumotlar keltiramiz.

G‘ULOMOV AYUB G‘ULOMOVICH

(1914-1984)
A.G‘. G‘ulomov o‘zbek ilmiy tilshunosligining asoschisidir. U 1914-yili Toshkent shahrida tug‘ilgan.
A.G‘. G‘ulomov «O‘zbek tilida aniqlovchilar» (1940), «Ozbek tilida kelishiklar» (1940), «O‘zbek tilida ko‘plik kategoriyasi» (1944), «Ovzbek tilida urg‘u» (1947), «Sodda gap sintaksisi» (1948), «Sod-da gap» (1955), «O‘zbek tilida tarixiy so‘z yasalish muammolari» (1955), «Fe’l» (1957) kabi qator asarlari bilan o‘zbek ilmiy tilshunosligining shakllanishi va rivojlanishi uchun xizmat qildi. O‘rta maktablarning V, VI, IX sinflari uchun uning rahbar-ligida yozilgan «Ona tili» darsligi yigirma yilga yaqin yosh av-lodga til ta’limini singdirishga xizmat qildi.
Respublikamizning barcha ona tili va adabiyot muallimlari A. G‘ulomov tomonidan oliy o‘quv yurtlarining o‘zbek filologi-yasi fakultetlari uchun yozilgan «Hozirgi o‘zbek adabiy tili. Sintak-sis» kitobidan o‘zbek tili sintaksisining sir-asrorlarini o‘rganganlar.

NE’MATOV HAMID G‘ULOMOVICH

1941-yili tavallud topgan. Filologiya fanlari doktori, professor.
O‘zbek tili tarixi, leksikologiyasi, morfologiyasi bo‘yicha qator
asarlar muallifi. Ular orasida «Qadimgi tarixiy yodgorliklarning funksional morfologiyasi», professor Ravshan Rasulov bilan hamkorlikda yozgan «O‘zbek tilining sistemaviy leksikologiyasi asoslari» kitoblari alohida ajralib turadi.
H. Ne’matov o‘rta umumiy ta’limda «Ona tili» fanini takomil-lashtirish bo‘yicha ham barakali xizmat qildi. U o‘rta maktablaming V—IX sinflari uchun «amaliyotdan nazariyaga» tamoyiliga asos-langan yangi tipdagi «Ona tili» darsligining yaratilishiga bosh-qosh bo‘idi.

ALIBEK RUSTAMOV

(1931)
Filologiya fanlari doktori (1968), professor (1968), O‘zbekiston Fanlar akademiyasining akademigi Alibek Rustamov (1995) o‘zbek tili tarixi, tilning badiiy-estetik vazifasi, tilshunoslikning umumiy masalalari bo‘yicha bir qancha asarlar yaratdi. Xususan, «Navoiyning badiiy mahorati» (1979), «Qofiya nima?» (1975), «Mahmud Zamaxshariy» (1971), akademik G‘anijon Abdurahmonov bilan hamkorlikda yozgan «Alisher Navoiy asarlarining grammatik xususiyatlari» asarlari alohida qimmatga ega.
Akademik Alibek Rustamov oliy o‘quv yurtlarida fllologiya ta’limini yuksaltirish sohasida tinimsiz mehnat qilmoqda. Jumladan, G‘anijon Abdurahmonov bilan hamkorlikda yozgan «Qadimgi turkiy til» (1982) o‘quv qo‘llanmasi qadimgi turkiy manbalarni o‘qish va ularni tahlil etish bo‘yicha talabalarning doimiy hamrohiga aylanib qoldi.
IRISTOY QO‘CHQORTOYEV
(1936-2000)
Filologiya fanlari doktori (1978), professor (1981), O‘zbekiston Fanlar akademiyasining akademigi (2000) Iristoy Qo‘chqortoyev o‘zbek tilining leksikologiyasi, uslubiyati, tilning umumiy-nazariy masalalari bilan bog‘liq bir qator asarlarning muallifi. Ular orasida «Ferdinand de- Sossurning lingvistik konsepsiyasi» (1976), «So‘z ma’nosi va uning valentligi» (1977) kabi kitoblari tilshunoslikning nazariy muammolarini yoritishda katta ahamiyatga ega bo‘ldi.
Shuningdek, u oliy maktablarda til bilimini o‘qitishni takomil- lashtirisli bo‘yicha ham ulkan ishlarni amalga oshirdi. Xususan, oliy o‘quv yurtlarining o‘zbek filologiyasi fakultetlari talabalari uchun yozilgan «Badiiy nutq stilistikasi» (1975), «Turkiy filologiyaga kirish» (1976), «Tilshunoslikka kirish» (1976), «Umumiy tilshunoslik», «Lingvistik ta’limot tarixi» (1980) kabi o‘quv qo‘llanmalari tilshunoslik nazariyasi va turkiyshunoslikni yuqori pog‘onaga ko‘tarishda katta ahamiyatga ega bo‘ldi.

ERNST BEGMATOV

(1936)
Filologiya fanlari doktori, professor Ernst Begmatov o‘zbek nutq madaniyati, leksikologiyasi muammolarini
hal qilishda barakali faoliyat ko‘rsatib kelmoqda. Ayniqsa, uning o‘zbek onomastikasining shakllanishi va rivojida katta xizmati bor. Olim bu sohada o‘zining qator asarlarini e’lon qildi. Ular ichida «Kishi nomlari imlosi» (1970), «O‘zbek ismlari imlosi» (1972), 14600 ismning izohini o‘z ichiga olgan «O‘zbek ismlari» (1999) kitoblari alohida qimmatga ega.

RAHMATULIAYEV SHAVKAT UBAYDULLAYEVICH

(1926)
Filologiya fanlari doktori, professor Shavkat Rahmatullayev o‘zbek tili leksikologiyasi, leksikografiyasi, morfologiyasining rivoji uchun katta hissa qo‘shgan olimdir. Ayniqsa, o‘zbek frazeologiyasining shakllanishi va rivojlanishida uning xizmati katta. Shuningdek, o‘zbek tilining izohli, etimologik, imlo lug‘atlarini tuzishda barakali mehnat qilib kelmoqda. Ular orasida «O‘zbek tilining qisqacha frazeologik lug‘ati» (1964), «O‘zbek tilining izohli frazeologik lug‘ati» (1978), «O‘zbek tili antonimlarining izohli lug‘ati» (1980), «O‘zbek tili omonimlarining izohli lug‘ati» (1984), «O‘zbek tilining qisqacha etimologik lug‘ati» (2000) kabi asarlari alohida ajralib turadi.

HOJIYEV AZIM PO‘LATOVICH

(1933)
Filologiya fanlari doktori (1970), professor (1977), O‘zbekiston Fanlar akademiyasi akademigi (2000) Azim Hojiyev o‘zbek tili morfologiyasi, so‘z yasalishi, lek-sikologiyasi va leksikografiyasi, orfografiyasi bo‘yicha bir qancha asarlari bilan o‘zbek tilshunosligining rivoji uchun munosib hissasini qo‘shdi. Ular orasida «O‘zbek tilida ko‘makchi fe’llar» (1966), «To‘liqsiz fe’l» (1970), «Fe’l» (1973), «Hozirgi o‘zbek tilida forma yasalishi» (1979), «O‘zbek tili sinonimlarining izohli lug‘ati»( 1980), «O‘zbek lingvistik terminlarining izohli lug‘ati» (1984), «TiIshunosIik terminlarining izohli lug‘ati» (2002) kabi asarlari alohida qimmatga ega.
A. Hojiyev o‘rta va oliy maktablarda ona tilini, hozirgi o‘zbek tihning nazariy muammolarini o‘qitishni tako-millashtirish bo‘yicha ham barakali faoliyat ko‘rsatmoqda. Uning tashabbusi va bevosita ishtirokida oliy o‘quv yurti filologiya fakultetlari talabalari uchun «Hozirgi o‘zbek adabiy trli. — I qism» (1980) darsligi, o‘rta maktablarning V—IX sinflari uchun «Ona tili» dasturi (1992) va darsligi (1992-94) yaratildi.

SHONAZAR SHOABDURAHMONOV

(1924)
( Filologiya fanlari doktori (1964), professor (1967), O‘zbekiston Fanlar akademiyasining akademigi (1974) Shonazar Shoabdurahmonov o‘zbek tili fonetikasi, o‘zbek
tilining badiiy-estetik vazifasi, leksikografiyasi, morfologiyasi, dialektologiyasi yuzasidan qator salmoqli asarlar yaratdi. Jumladan, «O‘zbek tilida yordamchi so‘zlar» (1953),
< (1953), «O‘zbek tilida punktuatsiya» (1955), «O‘zbek adabiy !l va o‘zbek xalq shevalari» (1962) kabi asarlari o‘zbek
^J\unc>sligining rivoji uchun munosib hissa bo‘lib qo‘snildi. Akademik Sh. Shoabdurahmonov o‘rta va oliy ta’limda o‘zbek tili va tilshunosligini o‘qitishni takomillashti-rish borasida ham samarali mehnat qildi. Ayniqsa, uning V. Reshetov bilan hamkorlikda oliy maktablaming o‘zbek filologiyasi fakulteti talabalari uchun chiqarilgan «O‘zbek dialektologiyasi» (1962, 1969, 1978) darsligi, shuningdek, o‘rta maktablaming IX sinfi uchun hammualliflikda yozilgan «O‘zbek tili» (1977, 1978, 1980, 1982) hamda Oliy o‘quv yurtlari uchun yaratilgan «Hozirgi o‘zbek adabiy tili» (1980) darsliklari alohida ahamiyatga ega.

G‘ANIJON ABDURAHMONOV

(1925)
O‘zbekiston Fanlar akademiyasining akademigi, O‘zbe-kiston Respublikasi fan arbobi G‘anijon Abdurahmonov o‘zining butun ongli faoliyatini o‘zbek tilshunosligining ravnaqi uchun sarfladi.
1951-yili «O‘zbek tilida sifatlar substantivatsiyasi» mavzusi bo‘yicha nomzodlik, 1960-yili «O‘zbek tilida qo‘shma gap sintaksisi asoslari» mavzusi bo‘yicha doktorlik ishlarini himoya qildi.
G‘anijon Abdurahmonov oliy va o‘rta maktablarda til ta’limini o‘qitish borasida samarali mehnat qildi.
Uning oliy o‘quv yurtlarining filologiya fakulteti talabalari uchun yozilgan «Hozirgi o‘zbek adabiy tili, II qism, Sintaksis», «O‘zbek tilining tarixiy grammatikasi» (prof. Sh.Shukurov bilan hamkorlikda), «Qadimgi turkiy til» (akad. A.Rustamov bilan hamkorlikda), o‘rta maktablar uchun yaratilgan «Ona tili» darsliklari hamon o‘z ahamiyatini yo‘qotgani yo‘q.

MAZLUMA ASQAROVA

(1924)
O‘zbek tilining ravnaqi uchun munosib hissa qo‘shgan olimaiardan biri filologiya fanlari doktori, professor Mazluma Asqarovadir.
Olima turli yillarda yaratgan «Ravishdosh», «Qo‘shma gap sintaksisi», «Hozirgi zamon o‘zbek tilida qo‘shma gaplar» (akad. G‘. Abdurahmonov bilan hamkorlikda) kabi darsliklar hozirgi kungacha oliy o‘quv yurtlari talabalari uchun asosiy manba vazifasini o‘tab kelmoqda.
Prof. M. Asqarova hammuallifligida yozilgan IV, V, VI, VII, VIII sinflarning «Ona tili» darsliklari to hanuz o‘zining ahamiyatini yo‘qotgani yo‘q.
Bir so‘z bilan aytganimizda, prof. M. Asqarova Respublikamiz xalq ta’limi tizimining barcha bo‘g‘inlarida ona tili fani o‘qitilishini tubdan yaxshilash, yangi, zamonaviy kadrlarni tarbiyalab-yetishtirish ishlariga bosh-qosh bo‘lmoqda.


Для интересующихся предоставляем информацию об узбекских лингвистах.
ГУЛОМОВ АЮБ ГУЛОМОВИЧ
(1914-1984)
А.Г’. Гулямов является основоположником узбекского научного языкознания. Он родился в 1914 году в Ташкенте.
А.Г’. Гуломова «Определения в узбекском языке» (1940 г.), «Соглашения в узбекском языке» (1940 г.), «Категория множественного числа в узбекском языке» (1944 г.), «Ударение в узбекском языке» (1947 г.), «Простой узбекский научный Языкознание послужило формированию и развитию. Написанный под его руководством учебник «Родной язык» для V, VI, IX классов общеобразовательных школ вот уже почти двадцать лет служит привитию языкового образования подрастающему поколению, написан для факультетов узбекской филологии. Узнал секреты синтаксиса узбекского языка из книги «Синтаксис».
НЕМАТОВ ХАМИД ГУЛОМОВИЧ
Он родился в 1941 году. Доктор филологических наук, профессор.
Автор серии по истории, лексикологии и морфологии узбекского языка. Среди них книги «Функциональная морфология древних исторических памятников», «Основы систематической лексикологии узбекского языка», написанные в соавторстве с профессором Равшаном Расуловым. Нематов также способствовал совершенствованию предмета «Родной язык» в средней школе. Руководил созданием нового типа учебника «Родной язык» для V-IX классов средней школы, основанного на принципе «практика к теории».
АЛИБЕК РУСТАМОВ
(1931)
Доктор филологических наук (1968), профессор (1968), академик АН РУз Алибек Рустамов (1995) создал ряд работ по истории узбекского языка, художественно-эстетической функции языка, общим вопросы языкознания. В частности, «Художественное мастерство Навои» (1979), «Что такое рифма?» (1975), «Махмуд Замахшари» (1971), «Грамматические особенности произведений Алишера Навои» в соавторстве с академиком Ганижоном Абдурахмановым представляют особую ценность. В частности, постоянным спутником студентов в чтении и анализе древнетюркских источников стал учебник «Древнетюркский язык» (1982 г.) в соавторстве с Ганижоном Абдурахмановым. (1981 г.), академик АН РУз (2000 г.) Иристой Кочкартоев является автором ряда работ по лексикологии, методологии, общетеоретическим вопросам узбекского языка. Среди них такие книги, как «Лингвистическая концепция» Фердинанда де Соссюра (1976 г.) и «Значение слова и его значимость» (1977 г.), помогли пролить свет на теоретические проблемы лингвистики. . В частности, «Стилистика художественной речи» (1975 г.), «Введение в турецкую филологию» (1976 г.), «Введение в языкознание» (1976 г.), «Общее языкознание», «Лингвистика», написанные для студентов узбекских филологических факультетов высших учебных заведений.Учебники типа «История Лимота» (1980) сыграли важную роль в развитии теории языкознания и изучении тюркологии.
ЭРНСТ БЕГМАТОВ
(1936)
Доктор филологических наук, профессор Эрнст Бегматов успешно решает проблемы узбекской речевой культуры и лексикологии. В частности, он сыграл важную роль в становлении и развитии узбекской ономастики. Ученый опубликовал ряд своих работ в этой области. Среди них книги «Правописание человеческих имен» (1970 г.), «Правописание узбекских имен» (1972 г.), «Узбекские имена» (1999 г.) с разъяснениями 14600 имен.
РАХМАТУЛЯЕВ ШАВКАТ УБАЙДУЛЛАЕВИЧ
(1926)
Доктор филологических наук, профессор Шавкат Рахматуллаев – ученый, внесший большой вклад в развитие лексикологии, лексикографии, морфологии узбекского языка. В частности, он сыграл важную роль в становлении и развитии узбекской фразеологии. Он также занимается составлением толкового, этимологического и орфографического словарей узбекского языка. Среди них «Краткий фразеологический словарь узбекского языка» (1964 г.), «Толковый фразеологический словарь узбекского языка» (1978 г.), «Толковый словарь антонимов узбекского языка» (1980 г.), «О’ Аннотированный словарь омонимов». узбекского языка» (1984), «Краткий этимологический словарь узбекского языка» (2000).
ХОДЖИЕВ АЗИМ ПОЛАТОВИЧ
(1933)
Доктор филологических наук (1970), профессор (1977), академик АН РУз (2000) Азим Ходжиев Ряд работ по морфологии узбекского языка, словообразованию, лексикологии и лексикографии, орфографии внесли достойный вклад в развитие узбекского языкознания. Среди них «Вспомогательные глаголы в узбекском языке» (1966 г.), «Неполный глагол» (1970 г.), «Глагол» (1973 г.), «Формообразование в современном узбекском языке» (1979 г.), «Толковый словарь синонимов узбекского языка». узбекского языка» (1980 г.), «Толковый словарь узбекских лингвистических терминов» (1984 г.), «Толковый словарь лингвистических терминов» (2002 г.). Ходжиев также работает над совершенствованием преподавания родного языка в средней и высшей школе, над теоретическими проблемами современного узбекского языка. По его инициативе и при его непосредственном участии для студентов филологических факультетов университета был проведен семинар на тему «Современный узбекский литературный стиль. — Часть I» (1980 г.), программа «Родной язык» (1992 г.) и учебник (1992-94 гг.) для V-IX классов общеобразовательных школ.
ШОНАЗАР ШОАБДУРАХМОНОВ
(1924)
(доктор филологических наук (1964), профессор (1967), академик АН Узбекистана (1974) Шоназар Шоабдурахманов В частности, «Вспомогательные слова в узбекском языке» (1953), <(1953), " Пунктуация в узбекском языке» (1955 г.), «Узбекская литература! l и узбекские народные диалекты» (1962 г. Академик Ш. Шоабдурахманов также эффективен в совершенствовании преподавания узбекского языка и языкознания в средних и высших учебных заведениях. В частности, его учебник « Узбекская диалектология» (1962, 1969, 1978), изданной в соавторстве с В. Решетовым для студентов факультета узбекской филологии, а также в соавторстве для девятого класса средней школы «Узбекский язык» (1977, 1978). , 1980, 1982) и для вузов Особое значение имеют учебники «Современный узбекский литературный язык» (1980). ГАНИДЖОН АБДУРАХМОНОВ (1925) Академик АН Узбекистана, ученый Республики Узбекистан Ганижон Абдурахманов всю свою сознательную деятельность посвятил развитию узбекского языкознания.В 1960 году защитил докторскую диссертацию на тему «Основы синтаксического синтаксиса в узбекском языке». «Современный узбекский литературный язык, часть II, Синтаксис», «Историческая грамматика узбекского языка» (в соавторстве с проф. Ш. Шукуровым), «Древнетюркский язык» (акад.), написанные для студентов филологических факультетов высших учебных заведений.В соавторстве с А.Рустамовым) не потеряли своей актуальности учебники «Родной язык», созданные для общеобразовательных школ. МАЗЛУМА АСКАРОВА (1924) Мазлума Аскарова, доктор филологических наук, профессор, является одним из ученых, внесших достойный вклад в развитие узбекского языка.Учебники (в соавторстве с академиком Г.Абдурахмановым) до сих пор являются основным источником информации для студентов вузов . Учебники «Родной язык» IV, V, VI, VII, VIII классов в соавторстве с М. Аскаровой не утратили своего значения. М. Аскарова возглавляет работу по коренному улучшению преподавания родного языка во всех сферах системы народного образования республики, подготовке новых, современных кадров. [/spoiler]

Telegramda o‘qish

Понравилась статья? Поделиться с друзьями:
BAXTIYOR.UZ
Комментарии: 10
  1. Никто

    :smile: :idea:

  2. Аноним

    :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :shock: :shock: :sad: :razz: :o :evil: :???: :?: :!: :!: :!: :!: :!: :!: :?: :???: :???: :arrow: :cry: :cool: :evil: ;-) :| :x

  3. Лейла

    :idea: :idea: :idea: :idea:

  4. Nilufar

    :idea: :idea: ;-) ;-)

  5. Аноним

    Referat yozyabman

  6. Аноним

    ❤❤❤

  7. Аноним

    :sad: :sad: :sad: :?: :?: :idea: :idea: :idea: :idea: :?: :?: :?: :twisted: :twisted: :twisted: :arrow: :arrow: :arrow: :cry: :cry: :cool: :mrgreen: :o :oops: :cry: :razz:

  8. Anonim

    :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :mrgreen: :mrgreen: :evil: :evil: :???: :???: :idea: :oops: :oops: :razz: :grin: :!: :oops: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted: :twisted:

  9. Rahmat

    :!: :idea: :idea:

  10. Аноним

    :oops: :oops: :oops: :oops:

;-) :| :x :twisted: :smile: :shock: :sad: :roll: :razz: :oops: :o :mrgreen: :lol: :idea: :grin: :evil: :cry: :cool: :arrow: :???: :?: :!: