Hayvonlar haqida she’rlar to‘plami

Uy hayvonlari va o‘rmon hayvonlari haqida turli she’rlarni qabul qiling.

BO‘RINING DEGANI — Orif To‘xtash

– Yurardim Bo‘riman deb,

O‘rmonning zo‘riman, deb.

Bugun esa ochman, hoy,

Madorim yo‘q butunlay.

Do‘st-u yor boqar zimdan,

Madad so‘rayman kimdan?

Xiralashgan ko‘zlarim,

Og‘riydi oyoqlarim.

Holim yo‘q, rangim – somon,

Shu qishdan chiqsam omon,

Bosh olib ketar edim,

Qishi yo‘q yurtlar tomon.

TULKINING DEGANI — Orif To‘xtash

– Salom, bu – men, tulkiman,

Sizga ayon kimligim.

Tan olaman, bor biroz

Ayyorligim, shumligim.

Yurmagayman lallayib,

Iz qilmayman qishloqni.

Hatto qarg‘a og‘zidan

Ob qochganman pishloqni.

Yo‘ldagi bo‘g‘irsoqni,

Tushirgayman paqqos man.

Tutqich bermay qochishda

Uddaburon raqqosman.

OHUJON — G‘ulom Shomurod

Muncha chiroyli o‘zing,

Ohujon.

Qop-qora shahlo ko‘zing,

Ohujon.

Yaqin borsam hurkasan,

Ohujon.

Sen nimadan qo‘rqasan,

Ohujon.

Bu yerlarda ovchi yo‘q,

Yo‘q xatar.

Biz holingdan doimo,

Boxabar.

To‘dang bilan sen yayrab,

O‘tlayver.

Qir-u adrda sakrab,

O‘ynayver.

Muncha chiroyli ko‘zing,

Ohujon.

Sahro suluvi o‘zing,

Ohujon.

QORA MUSHUKCHA — Ma’mur Qahhor

Oyi, qora mushukchaga

Popuk taqib qo‘yaylik.

Oyi, qora mushukchani

Oppoq rangga bo‘yaylik.

Shunda qora mushukchani

Quvmas daydi bolalar.

“Falokatning belgisi” deb

Atamaydi xolalar.

Hamma uni ko‘rgan oni

Deydi: “Buncha chiroylik!”

Oyi, qora mushukchani

Oppoq rangga bo‘yaylik.

KICHIK UYDA YASHOVCHILAR TO‘G‘RISIDA — Jon Chiardi

Mushuk bilan kuchuk

Va bir bedana,

Yashardilar kichik

Uyda jamuljam.

Ular bilan birga

Yashardi yana,

Egni-boshi xoll-xol

Bir xonqizi ham.

Bir kuni shu uyda

Yashovchi kishi,

Xuddi qolmaganday

Bironta ishi,

Yuzlanib bedana

Hamda kuchukka,

Yuzlanib mo‘ylovdor,

Baroq mushukka:

– Men aytsam noqulay,

Siz ayting, o‘zi

Kerakmikin, – dedi, –

Bizga xonqizi?

– Bizga kerak emas

Bashang xonqizi, –

Deya miyovladi

G‘iybatchi mushuk, –

Xoll-xol ipak ko‘ylak

Kiyadi o‘zi,

Bizni o‘ylamaydi

Hech vaqt bu shumshuk.

Shunda uy egasi

Oynakni ochib,

Dedi xonqiziga:

– Xayr, mitticham!

Bizga seni asrash

Emas-ku vojib,

Bizga xoll-xol ko‘ylak

Tikmaysan sen ham.

Va-vaqlab bedana

Dedi: – Pitpildiq!

Shuyam ish bo‘ldimi?

Bu qanday qiliq?

Ezilib kuchukning

Kattakon boshi,

Ko‘zlaridan oqdi

Injuday yoshi.

Xonqizi-ku ketdi

Beshovqin, bejang.

Ammo bir yil o‘tgach

Qurib polizi

Uy egasin holi

Yomon bo‘ldi tang:

Kul tushib, em bo‘ldi

Karam va sabzi.

Xonqizini chorlab

Uyning egasi

Har yoqqa yugurdi

Ming holga tushib.

Eshitilmas edi

Xonqizi sasi,

Qaylarga ketdiykin

Bechora uchib.

Shunda uy egasi

Pichirlab sekin,

Hasrat qildi birdan

Sodiq kuchukka:

– Bu uyda hammaga

Ishonish mumkin,

Ishonib bo‘lmaydi

Faqat mushukka.

BUZOQ — Shukur Sa’dulla

Men buzoqman, buzoqman,

Shoxim chiqqan — suzoqman.

Lekin yumdalab tortmang,

U yon-bu yonga otmang.

Iflos yerga yo‘latmang,

O‘yinchoqman, qulatmang.

Buksangiz qayrilaman,

Oyoqdan ayrilaman.

Sigir bolmayman unda,

Qaymoq bermayman kunda.

Mayli, o‘ynang erta-kech,

Lekin ozor bermang hech!

AYIQ — Shukur Sa’dulla

O‘rmonda bo‘lganmisiz?

Ayiqni ko‘rganmisiz?

Ustida po‘stini bor,

Pisand emas unga qor.

Men uning naslidanman,

Ayiqning aslidanman.

Otamdan qoldi po‘stin,

O‘sha po‘stin menga to‘n.

Farqim shu: men qo‘g‘irchoq,

Bolalarga o‘yinchoq!

BO‘RI TUSH KO‘RSA — Po‘lat Mo‘min

Bo‘ri qay bir kun

Chiqarmasdan un,

Boribdi ovga,

Kepti o‘tovga.

So‘lak oqizib,

Yotibdi pishib.

Charchab tolibdi,

Uxlab qolibdi.

Ko‘rsa bo‘ri tush,

Ko‘ngil emish xush.

Yam-yashil o‘tloq,

Talay qo‘zichoq.

Bo‘pti xushchaqchaq.

Uyg‘onib, biroq

Cho‘pon bobodan –

Yeganmish tayoq.

Bo‘rilar shundan

Uxlamas tunda…

JAZOLADIM ECHKIMNI — Zulfiya Mo‘minova

Rahmat aytar daraxtlar,

Qarsak chalar teraklar.

Ularning ham joni bor,

Ular bizga keraklar.

Avaylayman daraxtlarni,

Shoxini sindirmayman.

Shirin jonini og‘ritib,

Ko‘zini tindirmayman.

Navdasini g‘ajib ema,

Qaysar echki ket, bundan!,

Daraxtni xafa qilsang,

Rosa ko‘rasan mendan.

Bir kun echkim yashirincha,

Boqqa kirganin sezdim.

Ushlab oldim ayamay,

Quloqlaridan cho‘zdim.

Rosa kuldi daraxtlar,

Qarsak chaldi teraklar.

MUSHUKNING SARTAROSHI — Zulfiya Mo‘minova

Mushugimning mo‘ylovini

Qirqqan edim yashirib,

Buvim rosa koyidilar,

Bobom so‘kdi oshrib.

Dadam ushbu qilmishimni,

Ishdan kelib ko‘rdilar.

Etmaganday ular rosa,

Ta’zirimni berdilar.

Boshqa bunday qilmaslikka,

Qayta-qayta so‘z berdim.

Sartaroshlik menga emas,

Mana sinab ham ko‘rdim.

Men yaxshilik qilmoqchiydim,

Ishlar teskari oldi.

Yaxshilikka yomonlikmi?

Savolim ichda qoldi.

MAYMUNNING HIKOYASI — Sirojiddin Rauf

Changalzorda bir zamon,

Avji tiriklik fasli.

Bizlarga esh, birodar

Bo‘lgan odamzod nasli.

Yon qo‘shni-yu jon qo‘shni —

G‘orlarda yashaganmiz.

Neki topsak, qizg‘anmay

O‘rtada oshaganmiz.

Shoxdan-shoxga sakrashib,

Terganmiz banan, kokos.

So‘ng taqsimlab olganmiz,

Jonu jigarlarga xos.

Shunday ahil edik biz —

Birgalikda qilib ov.

Yo‘lolmagan biz tomon

Hatto qonxo‘r, yirtqich yov.

Beminnat po‘stin deya,

Mo‘yimizni asrardik.

Aqlning balosidan

O‘yimizni asrardik.

Bilmadim ne xayolda

Fikr qildi odamzod —

Quvib ilm ortidan

Bo‘ldi bizga etti yot!

Asli azal do‘stlikka

Shundan raxna tashlangan.

Ustara kashf etilgach,

Begonalik boshlangan.

HAYVONOT BOG‘I — Muhammad Yusuf)

Hayvonot bog‘ida jayronni ko‘rdim,

Tutqunlikda dili vayronni ko‘rdim.

Ko‘rdim, quruq shoxda sayrar to‘tilar,

Yig‘lamsirab tovush qayrar to‘tilar.

Qanotdan ayrilib, qilar pardozlar,

Osmonida endi ucholmas g‘ozlar.

Burgutlarning boshi egilgan yerga,

Bulbullarning yoshi to‘kilgan yerga.

Kaklikning to‘shi qon, tumshuqlari qon,

Qumrilarning ma’yus ko‘zlari — doston …

Bu dunyo aslida hayvonot bo‘gi,

Mushtoq — zorlikka kon boshdan-oyog‘i.

Bir-bir barin sanab netarman, bas-da,

Neki go‘zal bo‘lsa, bari qafasda!..

ECHKI — Abdulla Oripov

Hammaga ma’lumdir echkining fe’li,

Qozonga tushguncha tinch tura olmas.

Doim egri bo‘lgay tanlagan yo‘li,

Hunar ko‘rsatmasa jim yura olmas.

Goho nihollarni g‘ajiydi obdon,

Cho‘pon tayog‘iga teginar goho.

Suruvni jarlikka boshlar nogahon,

O‘zi chetlab o‘tar xatarni ammo.

Bir kuni echkining g‘ayrati qo‘zib,

Baland bir qoyaning uchiga chiqdi.

Boqdi bulutlarga ko‘zini suzib,

Yuksaklik zavqini surdi, miriqdi.

Tog‘larga to‘shaldi qorayib oqshom,

Endi qaytib tushmoq kerak-ku axir.

Izg‘irin boshlandi, yo‘qoldi orom,

Na giyoh, na suv bor, qoya tap-taqir.

Qandoq chiqdi u yon, o‘zi ham bilmas,

Qaytib tushmoqlikka topmadi chora.

Eng yuksak qoyaning ustida xullas,

Mung‘ayib bir o‘zi qoldi bechora.

Endi madad so‘rab ma’ray boshladi,

Osmonu falakni ko‘tarib boshga.

Bizning tilda aytsak, ko‘zin yoshladi,

Omad boshqa dedi, falokat boshqa.

Tongda nazar soldi qoyaga cho‘pon,

Echki haykal yanglig‘ qotgancha turar.

Yurakni ezgudek ma’raydi nolon,

O‘ziga beto‘xtov himoya so‘rar.

Cho‘pon ham chiqolmas bundoq qoyaga,

U ham noilojdan boshin qashladi.

Fursatni ketkazmay deya zoega,

Qutqazish yo‘lini izlay boshladi.

Bir bora qaynaydi har holda qozon,

Suruv ro‘yxatidan uni o‘chirdi,

Darhol o‘qladi-yu miltig‘in cho‘pon,

Echkini qoyadan urib tushirdi.

O‘RMONDAGI ARMIYA — Bahodir Obid

Jonzotlarga bilsangiz,

Oʻrmon – yagona Vatan.

Qoʻriqlashar tun-u kun,

Boʻlishar bir jon-u tan.

Fillar “harbiylar” uchun

Zoʻr binolar quradi.

Lochin – “Havo hujumi”,

Hamlaga shay turadi.

Nazardan chetda qolmas,

Hech ne. Suvda-chi, dema.

“Hammasi nazoratda!”,

Nahang – “Suv osti kema”.

Xushyor chegarachidir,

Dovyurak Jayra degan.

Yovga nayza urishda,

Uchiga chiqqan “mergan”.

Maymunlar – kuchli juda,

Bari jasur va tanti.

Daraxtdan sakrar yerga,

Boʻlib “havo desanti”.

“Taʼminot”da sichqon-u

Asalchi ari ham bor.

Olmaxon tashir yongʻoq,

Yemishga toʻlar “ombor”.

Yumronlar – “razvedkachi”,

Atrofni kuzatadi.

Qizilishton – “telegraf”,

“Signal”ni uzatadi.

Yovqur, tengsizdir ular,

Barchasi sara “jangchi”.

Boʻrivoylar – “sanitar”,

Ayiqvoy – usta “tankchi”.

“Maslahatchi” Tulkini,

Yengolmay yovlar garang.

“Harbiy xiyla”ga rosa,

Ekan ustasi farang…

Nomin aytsam birma-bir,

Yana qancha “piyoda”.

Asrar ona Vatanin

Dilda mehr ziyoda.

Mardlar safiga qoʻshil,

Bir chekkada turma-da.

“Maydon”da – Yoʻlbars, Qoplon,

Timsohlar – “pistirma”da…

Dono, adolatli Sher,

Bu qoʻshinga qoʻmondon.

Shu sababli yashnagay,

Zavol koʻrmasdan Oʻrmon!

O‘RMONDA NAVRO‘Z — Bahodir Obid

Bahor kelib, Navroʻzni

Kutvoldi ahli oʻrmon.

Ishonmasang kelib koʻr,

Qizir tomosha chunon.

Tantanani qirol Sher

Ezgu soʻz bilan ochdi.

Shoir Bulbul sheʼr oʻqib,

Maʼno gavharin sochdi.

Soʻng boshlandi bellashuv,

Qiziq musobaqalar.

Bayram “askiya”sini

Avj oldirdi baqalar.

Shoxdan-shoxlarga sakrab,

Akrobat boʻldi Qoplon.

Maymun esa eng baland

Dorda oʻynadi chaqqon.

Goʻzallik tanlovida,

Tovusoyning tengi yoʻq.

Uzoqqa tez chopishda

Kiyikvoy misoli oʻq.

Oʻynab-kular jonzotlar,

Quvonch keksa-yoshida.

Toshbaqa ulkan Filni

Koʻtaroldi toshida.

Hamma qoldi hayratda,

Tulki – mohir fokuschi.

Chaqqon harakat qilar,

Kenguru – zoʻr bokschi.

Muxlislar olqishladi,

Kurashga toʻldi maydon.

Toʻqayning polvonlarin

Yengdi Ayiq pahlavon…

Xullas, zoʻr boʻldi bayram,

Gʻoliblar endi tayin.

Oʻtsa hamki oʻn soat,

Tugamas bitta oʻyin.

Suv ostida koʻp turmoq –

Hozir shu bahs mahali.

Begemot bilan Timsoh

Koʻlning tagida hali.

O‘RMONDAGI E’LON — Turob YUSUF

“Yaqindan boshlab sport –

Seksiyasi ish boshlar.

Trener – quzg‘un, uni

Taniydi qari-yoshlar.

Xohlagan olib kelsin

Bolasini o‘qishga.

O‘rgatilar raqibni

Bunda qanday cho‘qishga”.

Misi chiqdi

– Bedovni yuvib, o‘g‘lim,

Yag‘rinin qashladingmi?

– Ha, dada!

– Keyin uning oldiga

Barra o‘t tashladingmi?

– Ha, dada!

– Ish chiqdi, tez egar bos

O‘sha qorabayirga.

– Hm… Qiziq… ana xolos,

Otning o‘zi qayerda?

“Usta”

– Qarasangiz-chi, oyi, –

Suyunchi so‘rar Salim, –

Ko‘p urinib, oxiri

Qiziq g‘ijjak yasadim!

– Nimadan qilding uni?

– Har qalay boridan-da.

Nimadan bo‘lar edi,

Dadam dutoridan-da…

Sabab

– Nimaga titrab labi,

Xafa turibdi Nabi?

– “Ye”, – deb akasi G‘ani

Muzqaymoq berib ketdi.

Soyada turmagandi –

Yeguncha erib ketdi.

ONA BOLA JONIVORLARGA — Turob Yusuf

Jirafaga

Dunyo kezib shahar, goh

Qishlog‘-u, cho‘l, tog‘daman.

Qulog‘ingga bir gapni

Aytolmasdan dog‘daman.

Mingoyoqqa

Butunlay xonavayron

Bo‘larman, endi bilsam:

Oyog‘ingga yetarli

Botinka sovg‘a qilsam.

Jirafaning bolasiga

Fe’ling juda ajoyib,

Hech kimga ranj eltmassan.

Qoqib qo‘yay yelkangga,

Bo‘ying o‘sib ketmasdan.

Mingoyoqning bolasiga

Bolalik zavqli paytdir,

Tinmay yugur, o‘ynay qol.

Zerikkanda oyog‘ing

Nechtaligin sanab ol.

TULKINING SO‘ZI — Ochil Tohir

Nomimdir ayyor tulki,
Mugʻombirligim shulki,
Asrash uchun jonimni,
Toʻq tutmayman qornimni.
Bilaman, hayvon borki,
Bir-biridan koʻp farqi.
Biri ojiz, biri zoʻr,
Biri toʻq, biri bazoʻr
Kun koʻrar, bunda sabab –
Yurmas holiga qarab.
Koʻrsa shudgorda quyruq,
Nafs berar unga buyruq.
Deyman, boʻl oʻzdan hazir,
Ammo gap qilmas taʼsir.
Oʻrmon, toʻqay sultoni
Sherning uzundir qoʻli,
Aytsam gapning dangalin,
Boʻlolmas ammo tulki.
Yoʻlda koʻp tuzoq-qopqon
Tushgaydir – nafsi oʻpqon.
Mana olaylik boʻri,
Oʻlja deb qurir shoʻri.
Ortiga qaytmas chunki,
Tingla, xoh qoʻling silki,
Boʻlmasang gar ehtiyot,
Silliq emasdir hayot.
Ahil bizning qavmimiz,
Juda nozik taʼbimiz
Qilmaymiz oʻzni koʻz-koʻz,
Hamda ortiqcha gap-soʻz.
Hayvonning har xil turqi,
Oʻziga xosdir xulqi.
Mendan olmayin ulgi,
Boʻlishar mudom kulgi.
Yerga urib nomimni,
Bulgʻamang siz shaʼnimni.
Chiranmasin hayvonlar,
Hech tulki boʻlolmaslar.
Qirqta hiylam boʻlsa ham,
Kelavermas doim qoʻl.
Dushmanga koʻrinmaslik –
Yashash uchun qulay yoʻl.